زنگنه: برخی درپی فساد‌های بزرگ در قرارداد‌های نفتی هستند
تاریخ انتشار: ۱۹ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۹۱۸۶۴۹
آفتاب‌‌نیوز :
بیژن نامدار زنگنه در نهمین کنگره راهبردی نفت و نیرو اظهار داشت: بنده سال‌ها در زمینه راهبرد‌های نفت و انرژی در کشور فکر کرده‌ام و اسناد مهمی در سال ۹۹ با مشارکت جمع کثیری ار مدیران و کارشناسان وزارت نفت تدوین و بخش‌هایی به تصویب شورای عالی انرژی رسید. این جمع بندی ۴۰ سال مدیریت در بخش نفت و انرژی کشور بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مطالب امروز بنده با فرض وجود شرایط تعاملی اقتصاد ایران و جهان مانند آنچه که در سال‌های ۶۸ تا ۷۴ و ۷۶ تا ۸۴ داشتیم، است. یعنی نبود تحریم‌های موثر و فراگیر بین المللی علیه ایران.
برای حرف بر پایه اندیشه ورزی گوش شنوا وجود دارد
وی افزود: برخی می‌گویند برای این حرف‌ها گوش شنوا وجود ندارد، اما بنده بر این باورم هر حرفی بر اساس اندیشه ورزی و پاسخگویی منطقی و علمی باشد راه خود را باز می‌کند و تاثیرگذار است بنابراین با امید و تلاش زیاد بر مسیری که اعتقاد دارم پافشاری می‌کنم بنده اعتقاد دارم. اگر بر سر راه یک قطره هم مانع ایجاد شود آنقدر می‌چکد تا سنگ را سوراخ و عبور کند ما هم باید با وجود موانع ادامه دهیم. وزیر پیشین نفت گفت: بنده راهبرد‌های بخش بالادست نفت و گاز، راهبرد پالایش نفت و گاز و میعانات، راهبرد بهینه سازی مصرف انرژی، راهبرد‌های پتروشیمی، راهبرد‌ها برای سازماندهی ساختار صنعت و گاز، راهبرد نوع و شرایط عمومی قرارداد‌های نفتی، توسعه فناوری در بخش نفت و انرژی را تبیین می‌کنم.
تا ۲۰۴۰ انرژی فسیلی نقش غالب را دارد
وی با اشاره به راهبرد‌ها برای صادرات بخش بالادست نفت و گاز گفت: در گزارش IEA گرچه عنوان شده تا ۲۰۴۰ انرژی‌های فسیلی نقش غالب را دارند، اما واضح است که به لحاظ درصد روند رو به کاهش دارند. بنده امید دارم با تحولات رادیکال در حوزه انرژی قیمت انرژی کم می‌شود اکنون عربستان با ۲.۵ سنت تولید انرژی خورشیدی دارد و بنا دارد به ۱.۷ سنت برسد، در ایران زیر ۴ سنت می‌توان انرژی خورشیدی تولید کرد. آنچه مهم است، اینکه خلیج فارس از مهمترین مناطق نفتی جهان است که ۶۰ درصد کل ذخایر نفت جهان و ۴۰ درصد از کل ذخایر شناخته شده گاز جهان را دارا است و ایران سومین ذخایر نفت و دومین ذخایر گاز جهان را دارد. بنده معتقدم عصر نفت با پایان نفت به پایان نمی‌رسد همان گونه که عصر سنگ با پایان سنگ تمام نشد بلکه با توسعه تکنولوژی به پایان رسید.
تا ۳۰ آینده برای تولید نفت باید اجازه بگیریم
وی بیان داشت: از پیروزی انقلاب در ذهن ما اینگونه تداعی شده که باید نفت را برای آیندگان حفظ کنیم، اما واقعیت اینکه در دنیا با سرعت تلاش می‌شود به تولید برسد و با وجود انرژی‌های تجدیدپذیر ما نمی‌توانیم و عاقلانه و اخلاقی نیست در برابر این تلاش بایستیم. در چنین شرایطی باید بدانیم زمان برای تولید نفت بسیار کوتاه است، اگر به روند کنونی تولید ادامه دهیم نزدیک ۱۰۰ سال نفت داریم ۲ برابر نفتی که از ابتدای تاریخ بشریت با همین ضریب بازیافت پایین نفت تولید می‌کنیم، همچنین برای ۲۷۰ سال هم ذخایر گازی داریم. معتقدم ظرف ۳۰ سال آینده برای تولید نفت باید از مراکزی اجازه بگیریم، یعنی اینگونه نیست که اجازه دهند هر کشوری هر میزان که خواست نفت و گاز تولید کند، کمااینکه اکنون بسیاری از کشور‌ها را مجبور کرده اند میزان کربن تولیدی را کاهش دهند. زمان ما کوتاه است بنابراین باید با سرعت نفت را تولید کنیم و به بالاترین ظرفیت ممکن برسیم.
تولید نفت در ایران ۷۲ دلار سود دارد
وی بیان داشت: حداکثر قیمت تمام‌شده هر بشکه نفت در ایران زیر ۸ دلار است و با ۲۰ درصد سود ارزی ۷۲ دلار سود باد آورده خواهیم داشت. در هیچ‌کالایی در دنیا به این شکل نیست و بعد از آن بابت سوددهی با فاصله بالا گاز قرار دارد، بنابراین اگر درست نگاه کنیم منابع عظیمی برای ما تولید می‌کند.
می‌توانیم به ۷ میلیون بشکه تولید نفت برسیم
زنگنه گفت: ما ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت باقیمانده داریم که می‌توانیم به تولید ۷ میلیون بشکه در روز برسیم، امریکا ۶۰ میلیارد بشکه نفت دارد، اما ۱۲ میلیون بشکه تولید می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه ما براحتی در مدت زمان ۵ تا ۶ سال می‌توانیم به ظرفیت تولید ۷ میلیون بشکه در روز برسیم، گفت؛ هیچ بخشی در اقتصاد ایران مثل نفت قابلیت جذب سرمایه و منابع خارجی را ندارد، برای افزایش ۳.۵ میلیون بشکه ظرفیت کمتر از ۷۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است. اگر روزی یک بشکه اضافه تولید شود در سال ۳۶۵ بشکه خواهد شد و از فروش آن ۲۵ هزار دلار درآمد کسب می‌شود در حالی که رقم سرمایه گذاری به ۲۰ هزار دلار هم نمی‌رسد.
وزیر پیشین نفت گفت: مسئله‌ای که ما در این مسیر داریم این است تکنولوژی و مدیریت است نه سرمایه، این تولید باید همراه با افزایش ضریب بازیافت باشد.
وی با بیان اینکه میادین مشترک باید در اولویت قرار گیرند، افزود: ما در تولید و صادرات نفت مشکلی نخواهیم داشت. چراکه برای افزایش صادرات هم مشکلی نخواهیم داشت هرچند آسان نیست.
زنگنه ادامه داد: موضوع بعدی استفاده درست از منابع حاصل از افزایش تولید است بنده معتقدم منابع عظیمی در کشور تولید می‌شود اگر از آن‌ها درست استفاده شود به ازای هر دلار بیش از ۳ دلار تجهیز می‌شود.
امکان تولید ۱۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز؛ تا ۵ سال آینده
وی افزود: تولید گاز ظرف ۵ تا ۶ سال می‌تواند به ۱۵۰۰ میلیون متر مکعب در روز برسد البته نباید اولویت در پارس جنوبی فراموش شود. پارس جنوبی علاوه بر سرمایه به تدبیر و تکنولوژی نیاز دارد چراکه همسایه هم تصمیم گرفته فعال‌تر در این میدان ورود کند.
زنگنه به حوزه پالایش اشاره و اظهار داشت: در این خصوص مطالعات زیادی انجام شده و سندی با عنوان تامین انرژی بخش حمل و نقل تا افق ۱۴۲۰ با تاکید بر بهینه سازی مصرف سوخت تهیه شده و در مهر ۹۹ منتشر شد. راهکار‌های قیمتی برای بهینه سازی در نظر گرفته شد البته در چند سناریو نیز راهکار قیمتی مدنظر قرار گرفت.
۱۶۰ میلیون لیتر تولید بنزین؛ تا ۱۴۲۰
وی ادامه داد: بنده در نامه‌ای به پالایش و پخش در سال ۹۹ اهداف کمی را ابلاغ کردم، بر این اساس تا ۱۴۰۵ هدف تولید ۱۲۵ میلیون لیتر در ۱۴۱۰، ۱۳۰ میلیون لیتر و در ۱۴۲۰ به ۱۶۰ میلیون لیتر تولید بنزین برسیم.
وی با اشاره به موضوع بهینه سازی گفت: در سال ۹۶ نزدیک ۹.۲ میلیون بشکه معادل نفت خام هیدروکربور تولید کردیم که ۶ میلیون بشکه معادل نفت خام مصرف داخلی بوده است و اکنون بیشتر هم شده و هنوز مشکل ما ناترازی تولید و مصرف است. در سال ۹۲، ۲۸۰ میلیون متر مکعب گاز در پارس جنوبی تولید می‌شد و در پایان دولت دولت دوازدهم به ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسبد یعنی دو و نیم برابر شد اکنون تراز مشکل دارد، چون فقط تمرکز روی تولید است و برنامه‌ای برای مصرف نداریم. گرچه قیمت نادرست انرژی علائم غلطی به مصرف کننده می‌دهد، بنابراین نیاید اقدامات غیرقیمتی را برای کاهش مصرف فراموش کنیم.
تعریف ۳۱ میلیارد دلار طرح بهینه سازی
وی ادامه داد: ما در سال‌های گذشته در اجرای ماده ۱۲ رفع موانع تولید ۱۲ مصوبه را به‌تصویب رساندیم که موضوع همه بهینه سازی مصرف انرژی و طرح اقتصادی بوده و از منابع دولت استفاده نمی‌شد، مجموع این طرح‌ها ۳۱ میلیارد دلار بود که در سال‌های مختلف به تصویب شورای اقتصاد رسید و همه در حال عملیاتی شدن بود.
وی افزایش کارایی موتورخانه‌ها، جایگزینی ۱۷ هزار اتوبوس دیزلی با گازسوز، برق دار چاه‌های کشاورزی، توسعه حمل و نقل بار و مسافر با راه آهن، جایگزینی ۱۴۰ هزار تاکسی فرسوده با تاکسی تمام گازسوز، نوسازی ۶۵ هزار کامیون کشنده فرسوده بالای ۱۰ تن، تولید قوای محرکه کم‌مصرف در خودروهای داخلی، حمل و نقل مسافر با قطار برقی در تهران و کلانشهرها، جایگزینی ۸.۵ میلیون بخاری گازی با راندمان بالا، جایگزینی و نوسازی ناوگان حمل و نقل درون شهری، تولید و تبدیل ۲.۱ میلیون دستگاه خودرو به گازسوز و احداث جایگاه سی ان جی و سامانه سپهتن برای حمل و نقل جاده‌ای را از جمله برنامه‌ها برای بهینه سازی مصرف انرژی برشمرد و افزود: برای این برنامه‌ها ۸۸۲ میلیون دلار در نظر گرفته شد.
بهینه سازی غیرقیمتی شکست خورد!
زنگنه ادامه داد: برای پرداخت یارانه نقدی از محل درآمد‌های حاصل از صادرات فرآورده و گاز طبیعی متوقف شد. چون مجلس با کار انقلابی شرکت پالایش و پخش و گاز را از بنگاه اقتصادی به ادارات کل تبدیل کرد و اعلام کرد تمام پول را به حساب خزانه واریز کنید و بودجه را از دولت دریافت کنند، عملا تمام طرح‌ها جز گازرسانی در نطفه خفه شد، که اگر اجرا می‌شد هم در محیط زیست و هم اشتغال صنعتی و رفاه مردم موثر بود یعنی بهینه سازی غیرقیمتی کاملا شکست خورد.
وی افزود: تصور می‌شد حل مشکل ناترازی بنزین باید در سیاست تامین خودرو دید، ولی اکنون به این فکر رسیدند هم تولیدکنندگان فراورده و هم خودروسازان گرفتار سیاست‌های غلط در کل اقتصاد و بخش تولید هستند؛ یا باید خودرو گران و بنزین ارزان و یا برعکس باشد. عده‌ای دنبال این هستند هم خودرو و هم بنزین گران باشد و این جواب نمی‌دهد، ما با سیاست غلط به اسم خودکفایی در تولید خودرو بدون تعامل و رقابت علاوه بر آسیب به مردم حجم عظیمی از منابع کشور را هدر می‌دهیم و به اقتصاد کشور لطمه می‌زنیم.
وزیر پیشین نفت با اشاره به موضوع پتروشیمی گفت: مزیت ما در این‌حوزه پتروشیمی‌های گازی است، چون نمی‌توانیم گاز را براحتی صادر کنیم. البته این مزیت نسبت به پتروشیمی‌های با خوراک مایع مطلق نیست. ما سندی برای پتروشیمی تدوین کرده بودیم، تولید و سرمایه گذاری و محل اجرا و سرمایه گذار و مقدار و ارزش تولید و خوراک تعیین شده بود تا ۱۴۰۶ معادل ۲ میلیون بشکه در روز خوراک پتروشیمی‌ها در نظر گرفته شد بر اساس قیمت‌های پایه سال ۹۵ تولید پتروشیمی از ۱۱ میلیارد دلار در سال ۹۲ در سال ۱۴۰۰ به ۲۳ میلیارد دلار رسید.با اتمام طرح‌های نیمه تمام و شروع چند ابرطرح در ۱۴۰۶ تولید پتروشیمی باید به رقم ۴۸ میلیارد دلار در سال برسد.
زنگنه بیان داشت: بنده هیچ دلیل اقتصادی و فنی قابل قبول برای الزام ساخت پالایشگاه برای جلوگیری از صادرات نفت خام درنیافته ام، در ۵۰ سال اخیر هیچ کشوری در حوزه پالایشی و پتروشیمی سرمایه گذاری نکرده، زیرا توجیه اقتصادی کم است. اکنون ۵ درصد تخفیف خوراک به پالایشگاه‌ها می‌دهیم حال آنکه سود پالایشگاه‌ها از این عدد کمتر است، تنها در صورت صرف پول در بهسازی پالایشگاه‌ها قابل قبول است. البته در هر کشوری برای چند محصول خاص به لحاظ امنیت سیاسی طرح اجرا شود. در سال ۸۲ در لایحه برنامه توسعه رابطه مالی دولت و شرکت نفت بر مبنای کارشناسی تنظیم شد و در مجلس هم تصویب شد که بعد‌ها در مجلس توسط برخی نمایندگان حذف و کشور از یک خیر کثیر محروم شد.
رابطه مالی شرکت نفت و دولت مغشوش است
وی ادامه داد: رابطه مالی دولت و شرکت نفت مغشوش است، ۱۴.۵ درصد سهم نفت مشکل دارد ما پیشنهاد کردیم که سه پرداخت بهره مالکانه، مالیات و سود سهام به دولت پرداخت کند. ۱۵ سال بعد از ما این طرح را بن سلمان با موفقیت پیاده کرد و ارامکو را قیمت گذاری کرد. ما با این منابع نفت و گاز زیرزمینی که در هیچ صورت مالی منعکس نیست، اکنون شرکت نفت ما بالاترین بدهی را دارد، اما ارامکو ۳ هزار میلیارد دلار ارزش گذاری شد و اکنون ارزش این شرکت به ۵ هزار میلیارد دلار در بورس رسیده است و سودده‌ترین شرکت دنیا شد. ما با ارزش گذاری شرکت نفت از بالای ۲ هزار میلیارد دلار می‌توانیم شروع کنیم و هر ایرانی هم سهامدار شود.
آی پی سی هنوز کارایی دارد
وی با اشاره به موضوع قرارداد‌های نفتی نیز گفت: گرچه عمیقا به افزایش ظرفیت تولید نفت ایران و افزایش ضریب بازیافت تولید اعتقاد دارد، اما نباید به ملی شدن صنعت نفت خدشه وارم. اما برخی بدنبال این هستند با ظاهر خیرخواهانه در اذهان ما تاثیر بگذارند و روش‌هایی برای قرارداد‌ها پیشنهاد کنند که به جایگاه شرکت نفت خدشه وارد کنند و به فساد‌های بزرگی دامن بزنند. بنده نگرانم و باید تذکر دهیم که این اتفاق نیفتد. من معتقدم قرارداد‌های فعلی ما تا سال‌ها کفایت می‌کند و ما به نقطه‌ای نرسیدیم که نیاز باشد این روش تغییر کند. ایران مادر ماست و نمی‌توانیم این مادر را اگر رنج دارد؛ رها کنیم باید به آن رسیدگی کنیم باید از کشورمان با تمام وجود حفاظت کنیم و برای سربلندی آن تلاش کنیم.
منبع: خبرگزاری ایلنامنبع: آفتاب
کلیدواژه: بیژن زنگنه نفت بهینه سازی مصرف میلیون متر مکعب میلیارد دلار میلیون لیتر میلیون بشکه قرارداد ها تولید نفت راهبرد ها نفت و گاز حمل و نقل شرکت نفت ۲ میلیون سال ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۱۸۶۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چه کشورهایی در گذشته جزئی از خاک ایران بوده‌اند؟
سرزمین‌های کنونی ایران تنها ۳۰ درصد از آن چه که ایران بزرگ بوده است هستند. امپراطوری بزرگ ایران قدیم شامل این محدوده‌ها می‌شد: آران و شروان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، اوستیای شمالی، چچن، اینگوش، هرات و افغانستان، بخش‌هایی از بلوچستان و مکران، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، بخش‌های ضمیمه شده به قزاقستان، بخش‌های ضمیمه شده به قرقیزستان، امارات، بحرین، قطر و عمان. در ادامه این مطلب می‌توانید اطلاعات کاملی را در زمینه چگونگی و زمان جدا شدن این بخش‌ها از امپراطوری ایران بزرگ را کسب کنید.
در تاریخ ۲۰ مهرماه ۱۱۹۲ هجری شمسی معادل ۱۲ اکتبر ۱۸۱۳ میلادی، کشور ایران سخت درگیر یک جنگ طولانی و فرسایشی با روس‌ها بود. قرارداد گلستان نیز در دوران زمان فتحعلی شاه قاجار در همین زمان به واسطه خسارات جنگ و قتل عام مردم و سربازان و روس‌ها به ایران تحمیل شد. طبق معاهده گلستان، چهارده ایالت قفقاز، از دیگر سرزمین‌های مشترک جدا افتاده و به روسیه تزاری واگذار شد.
ایالت‌ها و ولایت های چهارده گانه‌ای که در معاهده گلستان از ایران بزرگ جدا شدند عبارتند از: ایالت گنجه و قره‌باغ، ولایت های شکی، شیروان، قبه، دربند، بادکوبه، داغستان و گرجستان، محال شوره گل، آچوق باشی، گروزیه، منگریل و آبخاز. علاوه بر این ولایت ها، بخشی از سرزمین تالش نیز به تصرف روس‌ها درآمد و در راستای همین واگذاری نیز متاسفانه حاکمیت ۱۰۰ درصدی ایران روی آب‌های دریای خزر خدشه دار شد.
قرارداد ترکمان چایترکمان چای یکی از ننگین‌ترین معاهده‌هایی ست که در آن بخش‌های مهمی از امپراطوری ایران بزرگ از این سرزمین جدا شد. این قرارداد پایان حاکمیت ایران بر قفقاز بود. ۱۳ سال پس از پایان جنگ ۱۰ ساله روسیه تزاری با ایران به واسطه قرارداد گلستان، جنگ بین این دو کشور مجددا در حالی که فتحعلی شاه قاجار همچنان بر مسند قدرت تکیه زده بود آغاز شد. دوره دوم جنگ‌های ایران و روسیه از در واقع چکیده همان جنگ اول بود، اما این بار روس‌ها با قاطعیت بیشتری پیروز شدند. با رسیدن روس‌ها به تبریز، فتحعلی شاه قاجار از ورود لشکریان به تهران ترسید و به همین دلیل مجددا در تاریخ یکم اسفندماه ۱۲۰۶ هجری شمسی معادل ۲۱ فوریه ۱۸۲۸ میلادی، پای میز مذاکره نشست.
فتحعلی شاه قاجار از روس‌ها تقاضای صلح آنی کرد و معاهده ننگین ترکمانچای پایانی بر این جنگ‌ها بود. طبق مفاد این قرارداد، سه ایالت دیگر قفقاز یعنی ایروان، نخجوان و بخش های دیگری از تالش زیر سلطۀ روسیه تزاری قرار گرفت. حاکمیت ایران بر دریای مازندران حتی از پیش هم محدودتر شد و مردم ایران ناچارا کاپیتولاسیون (قضاوت کنسولی) را پذیرفتند و به این شکل بخش‌های مهم و حیاتی دیگری از ایران بزرگ نیز مجددا جدا شده و به دست روس‌ها افتاد.
عهدنامه زهاب یا عهدنامه قصر شیرین توافقی است که میان صفویان ایران و امپراتوری عثمانی در ۱۷ می ۱۶۳۹ میلادی در شهر قصر شیرین امضا شد و به واسطه این قرارداد، ترکیه نیز از ایران بزرگ جدا شد. در آن زمان پس از جنگ چالداران عهدنامه‌ی بین المللی ذهاب یا عهدنامه قصر شیرین توسط امپراطوری صفوی و عثمانی امضا گردید. می‌توان گفت که این عهدنامه تقریبا به جنگ‌های ۱۵۰ ساله ایران و ترکیه پایان بخشید.
این پیمان با شرط پیوستن ایروان در قفقاز جنوبی به ایران و پیوستن تمام سرزمین‌های میان رودان (دربرگیرنده بغداد) به عثمانی انجام گرفت. با این حال این پیمان‌نامه پایان اختلافات مرزی میان ایران و عثمانی نبود. البته نشانه گذاری دقیق مرزهای این دو کشور در زمان تأسیس جمهوری ترکیه (پس از جنگ جهانی اول و از میان رفتن امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۱۸) میان سه کشور ایران، ترکیه و عراق صورت گرفت.
قرارداد پاریس و تجزیه هرات از ایران بزرگدر سال ۱۸۵۷ میلادی و در زمان محمدشاه قاجار، ایران و انگلیس در حال جنگی سخت بر سر مالکیت هرات بودند. نیروهای انگلیس با تصرف بخشی از شهر‌های جنوبی ایران مانند بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب در خلیج فارس، محمدشاه قاجار را مجبور به مذاکره کرند. بر طبق معاهده ننگین پاریس که توسط فرخ خان غفاری پذیرفته شد، ایران از ادعای خود بر هرات چشم پوشی کرد و هرات در ۱۸۶۳ به افغانستان ملحق شد. در راستای همین پیمان، ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را نیز به رسمیت شناخت. براساس این معاهده ایرانیان پذیرفتند که سپاه خود را از هرات خارج کنند، در هنگام بازگشت سفیر انگلیس به ایران از او عذرخواهی کنند و یک قرارداد تجاری استعماری را نیز بپذیرند.
با این قرارداد رسما گردن ملت ایران زیر تیغ انگلیس‌ها قرار گرفت. همچنین ایران متعهد شد در راستای قراردا پاریس، چند امتیاز سرزمینی به سلطان مسقط که در آن زمان متحده انگلیس بشمار می‌آمد بدهد. انگلستان نیز متعهد شد که دیگر مخالفان شاه را در سفارت خود پناه ندهد. این چنین شد با این قرارداد ننگین، هرات نیز از امپراطوری ایران بزرگ جدا شد.
پس از شکست ایران در جنگ‌های قفقاز و همچنین آشوب هرات و جدا شدن سرزمین‌های متعدد از ایران بزرگ، نا آرامی هایی درمناطق مکران و بلوچستان ایجاد شد. امام محمدشاه قاجار در آن زمان توانست با زور و ارعاب این شلوغی‌ها را برای مدتی ارام کند. در همین زمان بود که دولت بریتانیا برای تسلط به این مناطق وسیع که از خلیج گواتر تا رود سند را شامل می‌شد دندان تیز کرد. ماموران دولت بریتانیا به بهانه نگاهبانی خط تلگراف بوشهر به هندوستان، با خان کلات قراردادی را به امضا رسانند.
همین دولت برای خان کلات حقوقی تعیین کرد و لقب امیر کلات را به او داد. با وجود مخالفت و پایداری برخی از دولتمردان با این امر، سرانجام ناصرالدین شاه تسلیم شد و قرارداد تحدید حدود را در تاریخ ۱۳ شهریور ماه ۱۲۵۰ هجری شمسی معادل ۴ سپتامبر ۱۸۷۱ میلادی امضاء کرد. به دنبال پذیرش این قراداد، دولت انگلستان با لشکرکشی منطقه مزبور را اشغال‌کرده و آن را بلوچستان انگلیس نامید.
تجزیه سیستان از ایران بزرگدولت بریتانیا پس از تصرف بلوچستان و برای جلوگیری از دست درازی روس‌ها به زمین‌های باقی مانده ایرن بزرگ، برای تصاحب ایالت پهناور سیستان، که دارای موقعیت راهبردی مهمی بود اقدام کرد. دولت بریتانیا امیر کابل را تحدید کرد تا به ایران حمله کند. او با این کار توانست که دولت ایران را که‌به طور کامل ناتوان شده بود به حکمیت دولت انگلیس نسبت به تعیین مرزهای سیستان‌راضی نماید. طی این فرآیند، در سال ۱۲۵۱ هجری شمسی معادل ۱۸۷۲ میلادی زمین‌های سیستان به دو منطقه خارجی و داخلی تقسیم شد و بخش داخلی که تنها کما بیش ۱۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد، برای ایران باقی ماند و این ترتیب بخش بزرگی از سیستان نیز از ایران بزرگ جدا شد.
حکومت قاجار یکی از سست‌ترین حکومت‌های تاریخ ایران بود. از هم گسستگی بی سابقه‌ای که در شالوده این حکومت وجود داشت زمینه جدا شدن بخش‌های بسیاری از سرزمین‌های ایران بزرگ را فراهم ساخت. پس از جدا شدن سرزمین افغانستان و به رسمیت شناخته شدن این کشور از سوی ایران، راه مناطق خوارزم و فرارود که از هرات می‌گذشت بر روی حکومت ایران بسته شد. به این ترتیب ارتباط کالبدی با «ایران ویج» یعنی مناطق بخارا، سمرقند، فرگان (فرغانه) و… قطع شد.
دولت روسیه تزاری با توجه به این مسأله و بر پایه منشور پتر، به سرزمین‌های خوارزم و فرارود حمله نظامی صورت داد. این دولت میان سال های ۸۰ ـ ۱۸۶۰ میلادی، مقاومت مردم سرزمین های یاد شده و ایستادگی امیران محلی وابسته به ایران را درهم شکست و تمامی سرزمین های خوارزم و فرارود را اشغال کرد. به دنبال این فروپاشی و تسلط بر سرزمین‌ها توسط روس ها، دولت وقت ایران ناچارا در تاریخ ۲۳ آذرماه ۱۲۶۰ هجری شمسی معادل ۱۴ دسامبر ۱۸۸۱ میلادی پای میز مذاکره نشسته و معاهده آخال را امضا کرد. ایران در این معاهده تضمین داد تا از حق حکومت خود بر سرزمین‌های خوارزم و فرارود چشم پوشی کند.
تیر آخر تجزیه ایران بزرگ در قرارداد مودتبه دنبال بالا آمدن حکومت بلشویکی در روسیه و درهم شکستن مقاومت گسترده مردمان اسیر ظلم تزار‌ها در قفقاز، خوارزم، فرارود و… ارتش سرخ، با اشغال شهر رشت وبخش‌های دیگری از گیلان، دولت ایران را برای انتقال ارثیۀ خونین تزار‌ها به «تزارهای‌جدید» تحت فشار قرار داد. در همین زمان هنگامی که شهر رشت و بخش‌های بزرگی از گیلان در اشغال ارتش سرخ بود و هراس حمله آن‌ها به تهران امان را از حکومت ایران بریده بود، دولت ایران قرارداد مودت را امضاکرد. با این امضا تمامی سرزمین قفقاز، سرزمین‌های خوارزم و فرارود و بخشی از حاکمیت ملت ایران بر دریای مازندران و… به «تزارهای سرخ» منتقل‌شد.
منبع: الی گشت
tags # اخبار جهان سایر اخبار
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد